Amffibiaid ac Ymlusgiaid

Cyflwyniad

Mae amffibiaid ac ymlusgiaid yn cael eu galw’n gyfunol yn herpetofauna ac maen nhw’n ddangosyddion allweddol o iechyd ein hamgylchedd. Mae tri ar ddeg o rywogaethau o ymlusgiaid daearol yn byw yn y DU ac un ar ddeg o’r rhywogaethau hynny yng Nghymru.

Mae amffibiaid ac ymlusgiaid i'w canfod mewn amrywiaeth eang o gynefinoedd yng Nghymru ac mae'u dosbarthiad yn cael ei ddiffinio'n bennaf gan yr hinsawdd a chan strwythur llystyfiant. Hefyd, mae pyllau a chyrsiau dŵr sy’n symud yn araf yn safleoedd bridio pwysig i amffibiaid ac yn fannau bwydo y neidr lwyd, y fadfall a phenbyliaid brogaod, llyffantod a madfallod. Mae’r fadfall fawr gribog (Triturus cristatus), madfall y twyni (Lacerta agilis) a llyffant y twyni (Epidalea calamita) wedi’u rhestru’n rhywogaethau o dan warchodaeth Ewropeaidd o dan y Gyfarwyddeb Cynefinoedd ac mae’n anghyfreithlon lladd, anafu neu gwerthu amffibiaid ac ymlusgiaid brodorol o dan Ddeddf Bywyd Gwyllt a Chefn Gwlad 1981. Yn ogystal, mae wyth o rywogaethau o amffibiaid ac ymlusgiaid wediu rhestru ar y rhestr rhywogaethau â blaenoriaeth i Gymru (rhestr Adran 7).

Gweithredu dros amffibiaid ac ymlusgiaid yng Nghymru

Mae llai o gryn dipyn erbyn hyn o ymlusgiaid yng Nghymru ac ar draws y DU; maen nhw’n dioddef yn arbennig drwy golli cynefin, darnio cynefin a newid mewn amodau. Mae gwaith ar y gweill yng Nghymru i adfer poblogaethau o ymlusgiaid ac amffibiaid trwy fentrau lleol a rhai mwy cyffredinol.

Prosiect Cysylltu’r Dreigiau

Mae Cysylltu’r Dreigiau yn brosiect mawr pedair blynedd a ddechreuodd yn 2019 drwy Dde a Gorllewin Cymru a’i fwriad yw adfer a chodi ymwybyddiaeth o’u poblogaethau tameidiog o amffibiaid ac ymlusgiaid (herpetoffawna) sy’n dirywio. Darllenwch fwy yma

Prosiectau blaenorol

Mae Cysylltu’r Gymuned â Chadwraeth Amffibiaid ac Ymlusgiaid Ledled Cymru’n brosiect a ddechreuodd yn 2012 ac sy’n rhoi cyfle i bobl gysylltu ag amffibiaid ac ymlusgiaid, mae’n annog y cyhoedd i gofnodi gweld amffibiaid ac ymlusgiaid ac yn eu cael i gymryd rhan mewn adfer a chreu cynefinoedd ar eu cyfer yng Nghymru. Mae’r Prosiect Miliwn o Byllau wedi helpu i greu dros 1,000 o byllau yn ystod y 5 mlynedd diwethaf er budd amffibiaid ledled Cymru a Lloegr. Bu Cadwraeth Amffibiaid ac Ymlusgiaid yn cynnal gwaith modelu, gyda chefnogaeth Cyfoeth Naturiol Cymru, i nodi mannau lle na byddai datblygu yn effeithio cymaint ar boblogaethau’r fadfall fawr gribog ac i feintioli effeithiau ar y fadfall ac ar ystod y rhywogaethau yng ngogledd a chanolbarth Cymru. Mae’n bosibl defnyddio’r dulliau hyn ar gyfer rhywogaethau eraill a’r bwriad yw ymestyn y gwaith ledled de Cymru.